Bevrijding en oorlog

Burghart Arlow, 3. Kompanie Grenadier Regiment 951. Datum foto onbekend. Collectie Manhard Arlow.

Op de dijk tussen de golfbaan en sportcentrum De Kreek houden de mannen stil. Het is de plaats waar 65 jaar geleden het hardst gevochten is tussen de Royal Marines en de Duitsers, die een einde maakten aan die ene dag dat Kerkdriel bevrijd leek. Piet Versteegh vertelt in vloeiend Duits wat hij destijds als veertienjarig jochie heeft gezien. De gebeurtenissen maakten veel indruk op hem en hebben de rest van zijn leven beïnvloed. Ook het leven van de drie mannen die zijn verhaal aanhoren. Ze luisteren naar het verhaal van de dood van hun vader, Burghard Arlow. Voor het eerst bezoeken ze de plaats waar hij sneuvelde, twaalf dagen voor het einde van de oorlog.

Günter Arlow, de jongste van de drie, was nog maar een jaar toen zijn vader op 31-jarige leeftijd overleed, vertelt hij even daarvoor in een café aan het Monseigneur Zwijsenplein in Kerkdriel. „Mijn vader heb ik nooit gekend. Het klinkt misschien raar, maar ik heb toch altijd een heel sterke band met hem gehad. Toen ik bijna veertien was, ben ik naar Nederland gelift om zijn graf op de Duitse militaire begraafplaats in Ysselsteyn te bezoeken. Ik ben er sindsdien vrijwel elk jaar geweest.”

Maar Ysselsteyn, hoe indrukwekkend ook met ruim 32.000 graven, is Kerkdriel niet. Waar vader Arlow precies het leven liet, dat blijft gissen, dus krijgen de broers een rondleiding langs de historische plaatsen van Luc van Gent uit Den Bosch, schrijver van het boek De nutteloze strijd om de Bommelerwaard, 23 – 24 – 25 april 1945. Daarin beschrijft hij Operation Orange, waarbij in het westen de Irenebrigade bij Hedel de Maas overstak en aan de oostkant bij Alem de Royal Marines in een poging de Bommelerwaard te bevrijden. De aanval leidde tot onnodig bloedvergieten en Burghard Arlow was een van de drie Duitse slachtoffers die in Kerkdriel vielen.

Wim van Engelen uit Hedel, 18 destijds, en Piet Versteegh waren ooggetuigen van de gebeurtenissen en konden de dossierkennis van Van Gent voor de broers aanvullen met hun eigen ervaringen die nog altijd veel emoties oproepen. Kerkdrielenaar Ronny van Hoften vulde dat aan met zijn kennis van de voorvallen aan het Maasfront. Zijn studie heeft de afgelopen jaren een dossier met achtduizend gesneuvelde militairen opgeleverd.

Schoonzus Hazel Arlow, van ‘geallieerde’ afkomst, trouwde in de jaren ‘60 met een van de broers die ze in Zuid-Afrika leerde kennen. Haar Schotse moeder nam het haar niet in dank af en wilde dat huwelijk met ‘the bloody German’ desnoods met politiehulp voorkomen. Ze vertelt hoezeer de broers hun hele leven bezig geweest zijn met de dood van hun vader. „Burghard en zijn vrouw trouwden in 1938 en waren smoorverliefd. Zoon Manhard werd in 1939 geboren. Hanspeter, geboren in 1934, was geadopteerd. Zijn vader was overleden aan een blindedarmontsteking. Günter werd in 1944 geboren. Pas in 1946 hoorde het gezin van Burghards dood. Dat heeft moeder Arlow geknakt. Ze is nooit hertrouwd.”

Oostenrijk was door Duitsland geannexeerd en dat betekende dat Burghard Arlow als dienstplichtige werd opgeroepen. Arlow was elektrotechnisch ingenieur en kreeg dan ook een technische functie bij de luchtdoelartillerie, waar hij onderofficier was. Arlow hield zich bezig met microfooninstallaties waarmee naar vliegtuiggeluiden werd gezocht en later met de eerste radarinstallaties. Twee keer per jaar kwam hij even thuis bij zijn gezin, weet Hanspeter. Het gezin was zelden compleet. Voor het laatst in mei ‘44 bij de geboorte van Günter.

Burghards loopbaan kreeg in februari ‘45 een merkwaardige wending. In plaats van naar een opleiding in Cottbus te gaan, werd hij als infanterist toegevoegd aan het 951 Grenadier Regiment. Met dit regiment kwam hij in Nederland terecht, als onderdeel van de 361 Volksgrenadier Divisie, onder commando van generaal-majoor Alfred Philippi. Diens hoofdkwartier stond in Beusichem.

Van links naar rechts: Manhard Arlow, Piet Versteegh, Ronny van Hoften, Hanspeter Arlow en Günther Arlow. Versteegh, ooggetuige van de gevechten op 23 april 1945, legt met behulp van een stafkaart uit wat er die dag gebeurde.

Na de gevechten van eind april werden de de Duitsers die in Hedel sneuvelden in Zaltbommel begraven. Degenen die waren omgekomen in Kerkdriel op de algemene begraafplaats in Geldermalsen, waar volgens Luc van Gent ook een Duits veldhospitaal stond. In de archieven had Van Gent daar tot zijn teleurstelling niets over kunnen vinden. Verrassend genoeg vond het gezelschap zaterdag het tijdelijke graf terug. Graf nummer 40, waar Arlow tot 1949 begraven lag, is nooit opnieuw gebruikt.

Foto Bertjan Kers/BD 15 mei 2010
Bron: Brabants Dagblad 17 mei 2010